Historia

Osiedle Wincentego Witosa w Katowicach

to północno-zachodnia dzielnica Miasta, położona między Załężem, Załęską Hałdą, miastem Chorzów.

Granice wyznaczają: autostrada A4, ul. Feliksa Bocheńskiego, las kochłowicki oraz linia kolejowa Katowice – Gliwice.

Osiedle ma powierzchnię 3,49 km² i ponad 12 tys. ludności. /opr. wł./
Obroki
Obecna ulica Obroki położona jest w historycznym przysiółku Załęża o tej samej nazwie. Obroki weszły w skład tzw. Wielkich Katowic wraz z Załężem w roku 1924.

Pierwsze wzmianki o Obrokach pochodzą z XVII wieku, kiedy to pisano o młynie i folwarku dominialnym związany z dworem w Załężu.

Jednakże wkrótce na tych terenach rozpoczęto wydobywanie węgla kamiennego.

Najpierw były to próby wydobycia metodą odkrywkową a potem powstawały niewielkie kopalnie, aż ok.1840 r. Karol Godula i Loebel Freund wybudowali kopalnię i nazwali imieniem świętego Cleophasa.

Niedługo potem przez teren kopalni poprowadzono tory kolejowe linii Wrocław – Mysłowice a już w 1867 r. powstał przystanek kolejowy Załęże.

Tymczasem w 1862 r. wstrzymano wydobycie węgla na „Kleofasie” i dopiero w 1880r. kopalnię kupuje Spółka Spadkobiercy Gieschego, która zaczyna budowę szybów głębinowych: Recke, Walter i Frankeberg,

później przemianowane na Fortuna I, II i III.

Kolejne szyby to „Casar” (mieścił się przy „Elkopie”), „Ulrich” (znajdował się
w Hajdukach) oraz „Schwarzenfeld II”(wentylacyjny) – istnieje do dzisiaj przy ul.Bocheńskiego.

Ciekawostką jest powstały pierwszy w Katowicach wodociąg.

Miał on ścisły związek z kopalnią „Kleofas” bowiem pompowano z jego szybu głównego wodę do zbiornika na Wzgórzu Beaty (obecnie Park Kościuszki) skąd grawitacyjnie spływał do budynków w centrum miasta.

Cała inwestycja miała 13 km długości i działała do 1897 roku.

W nocy z 3 na 4 marca 1896 r. na szybie „Frankenberg”(Fortuna III) wybuchł pożar w którym zginęło 115 osób. Ofiary wydobywano szybem wentylacyjnym „Schwarzenfeld II”, a pochowano ich na cmentarzach w Dębie, Bogucicach i Królewskiej Hucie, bowiem w Załężu nie było jeszcze nawet parafii. Ta straszna tragedia zaowocowała powstaniem parafii załęskiej oraz budową kościoła p.w. św. Józefa – patrona dobrej śmierci.

Pod koniec XIX wieku rozpoczęto budowę pierwszych domów dla urzędników górniczych. Projektowali je kuzyni Zillmannowie, ci sami którzy projektowali Giszowiec. Przy kopalni powstała willa dyrektora a wokół niej park i ogrodnictwo.

Do lat 80-tych ubiegłego wieku z kopalni wywożono kamień kolejką wąskotorową na tzw. burloch między ulicami Wiśniową i Bocheńskiego.

Z czasem usypano hałdę na której obecnie znajduje się katowicki bazar, targowisko z warzywami i owocami oraz hala „Makro” i myjnia samochodowa.

Całość hałdy przecięła ul.Kolońska.
Kończąc historię kopalni Kleofas należy dodać iż została zlikwidowana w roku 2007 a na jej terenach stopniowo powstaje nowe zagospodarowanie jak np. pawilon handlowy „Lidl”, parking, wiele spółek handlowych itp.

W latach 1960-75 wybudowane zostały domy mieszkalne Spółdzielni „Górnik” – obecnie wyodrębniona z niej „Załęska Hałda”, zaś 10 lat później ciekawe budynki z czerwonej cegły przy ul. Sławka wybudowane przez kopalnię „Kleofas”.

Tuż obok nich, na terenach po MPGK powstało osiedle Towarzystwa Budownictwa Socjalnego. Także TBS przejęła dwa wieżowce po hotelach pracowniczych kopalni. Natomiast niszczeje w tym miejscu pokopalniana hala sportowa gdzie nadal działa klub sportowy „06 Kleofas Katowice”.

Dawna szkoła zawodowa kopalni Kleofas została przekształcona w XV Liceum Ogólnokształcące im. Rotmistrza Witolda Pileckiego, zaś w dawnym internacie szkolnym mieści się Okręgowy Urząd Górniczy.

Z wielu ciekawych obiektów Obroków należy wymienić: Śląski Rynek Hurtowy na bazie dawnych magazynów WPHW, Fabryka Narzędzi Górniczych „Gonar”, Instytut Ekologii i Terenów Uprzemysłowionych, nowoczesna baza MPGK, biurowce przy ul. Kossutha, gdzie mieści się m.inn. prokuratura rejonowa, Miejska Biblioteka Publiczna a także  nowoczesna siedziba NFZ.

Do rejestru zabytków miasta Katowice zostały wpisane budynki mieszkalne wraz z zielenią przydomową przy ul. Obroki 90 oraz część dawnych zabudowań kopalnianych np. budynek dawnej stajni, elektrowni, maszynowni, straży pożarnej.
W skład dawnej Kolonii Obroki wchodzą ulice: Obroki, Stanisława Kossutha, Walerego Sławka, Henryka Dulęby oraz fragment Wincentego Witosa.

Granice Obroków stanowią: od północy linia kolejowa Katowice-Gliwice; od wschodu ul. Wiśniowa; od zachodu granica miasta Chorzowa; od południa Osiedle Witosa (wzdłuż nasypu kolejowego d. kolei piaskowej),

ale administracyjnie dawna Kolonia Obroki stanowi obecnie część Osiedla Witosa.

Sama ulica Obroki przez kilkadziesiąt lat nosiła nazwę Rewolucjonistów, od 1991 r. powrócono do historycznej nazwy. Zaczyna się od ul. Wiśniowej, dziwnie bo od nr 43, a kończy – łącząc się z ul. Maronia na granicy Chorzowa; w całości ma niespełna 2 km.
Bibliografia:

– Bogucice, Załęże et nova Villa Katowice – 1993 r. J.Moskal

-Osady i osiedla Katowic – 1996 r. L.Szaraniec

– Wczoraj, dziś, jutro kopalni Katowice-Kleofas – 1997 r.

R.W.Borowy
Opracowanie: EP 2013

 

Załęże w katowicach

(niem. Zalenze) – dzielnica Katowic, położona w północno-zachodniej części miasta, w centralnej części konurbacji górnośląskiej, nad Rawą. Głównym ciągiem komunikacyjnym Załęża jest ulica Gliwicka, która ciągnie się na całej długości dzielnicy charakterystycznym, krętym przebiegiem od centrum Katowic do granicy z Chorzowem.

Jest to jedna z najstarszych dzielnic Katowic, której początki sięgają XIII wieku.

Do końca XVIII w. gmina miała charakter rolniczy, kiedy to zaczęło rozwijać się górnictwo węgla kamiennego oraz hutnictwo żelaza i cynku, co umożliwiło szybki wzrost liczby ludności.

Od 1924 Załęże stało się dzielnicą Katowic. Po upadku głównych zakładów przemysłowych na początku XXI w.

Załęże stało się ośrodkiem usługowo-mieszkalnym. Pod koniec 2007 r. dzielnica liczyła 11 569 mieszkańców[1][3].

Zabudowę Załęża w dużej mierze stanowią kamienice i familoki, pochodzące z przełomu XIX i XX w., a także budynki mieszkalne i usługowe powstałe po II wojnie światowej.

Do najcenniejszych obiektów w Załężu należą neogotycki kościół św. Józefa oraz Pałac w Załężu, będący pozostałością dawnego folwarku.

Załęże jest bardzo dobrze skomunikowane dzięki autostradzie A4 i Drogowej Trasie Średnicowej biegnącej przez Załęże, a także międzynarodowej linii kolejowej E 30 i linii tramwajowej.

Załęże zostało założone w XIII wieku. Stało się to prawdopodobnie w 1280, kiedy to założona została jako wieś na prawie magdeburskim. W tym czasie drewniana zabudowa skupiała się początkowo wokół folwarku pochodzącego prawdopodobnie z przełomu XIII i XIV wieku.

Najstarsza informacja na temat Załęża pochodzi z dokumentu księcia opawsko-raciborskiego Mikołaja II z 15 grudnia 1360, potwierdzającego Ottonowi z Pilczy własność wsi Jaźwice, Załęże, Bogucice i miasta Mysłowice. W tym dokumencie określono granice wsi, które ostatecznie ustaliły się po powodzi z 1734.

Pod względem prawnym Załęże należało do księstwa raciborskiego, a później do pszczyńskiego państwa stanowego.

Załęże zostało zniszczone przez łupieżcze wyprawy księcia Wacława III Rybnickiego.

Jego odbudową zajęli się Salomonowie, którzy byli właścicielami Załęża w latach 1536-1614.

Mimo tego, że charakter rolniczy wsi utrzymywał się do XIX wieku, już w XV wieku we wsi uruchamiano liczne kuźnice żelaza oraz młyn wodny, czynny do lat sześćdziesiątych XIX wieku.

Kuźnicę załęską wybudowano w latach 1460-1480. Wraz z nią powstała wieś kuźnicza o tej samej nazwie w rejonie skrzyżowania obecnej ulicy Gliwickiej z Żelazną. W 1550 kuźnicę przerobiono na tartak.

Kuźnicę ponownie uruchomiono w latach 1647-1650. Została ona zamieniona w 1734 w młyn.

Od 1718 grunty sołectwa włączono do obszaru dworskiego i załęska gmina była zależna do połowy XIX wieku od właściciela miejscowości.

W miejscu Lasów Załęskich powstały dwa folwarki: Obroki, powstałe w XVIII wieku, słynące z hodowli owiec oraz Owsiska (zachodnia część Załęskiej Hałdy), gdzie uprawiano zboże. W 1792 powstała na terenie Załęża (Załęskiej Hałdy) pierwsza kopalnia węgla kamiennego – Charlotte, którego pierwszymi właścicielami byli Karol Wachowski i Daniel Freytag.

Autor – Wikipedia, wolna encyklopedia